Omawiając różne zaburzenia, należałoby opisać czego one właściwie dotyczą, co zaburzają…
Zacznijmy od zastanowienia się nad tym, czym jest osobowość. Opisów jest mnóstwo, bo i temat bardzo skomplikowany i obszerny, ale możemy się pokusić o roboczą definicję: to obecność trwałych cech charakterologicznych danej osoby, wzorców postępowania, zachowania, relacji z innymi ludźmi i funkcjonowania
w społeczności. To również sposób przeżywania siebie i innych oraz stosunek do samego siebie, i otoczenia.
Zaburzenia osobowości stanowią pewien stały wzorzec charakteru, który jest skrajnym nasileniem tych powszechnie występujących cech. Najczęściej powoduje niekorzystne następstwa dla życia danej osoby, a czasami również dla jej otoczenia. Ze względu na swoją jakość i natężenie, utrudnia prawidłowe funkcjonowanie społeczne, rodzinne i zawodowe (edukacyjne) oraz uniemożliwia lub hamuje rozwój w tych obszarach.
Inne problemy i zaburzenia, które trwają przez pewien czas, tak jak na przykład epizod depresji, zazwyczaj mają swój początek i koniec. W przypadku zaburzeń osobowości jest inaczej, w odniesieniu do nich można powiedzieć, że ktoś „taki był i taki jest”, że taka jest jego „natura”. Zaburzenia osobowości pojawiają się w okresie późnego dzieciństwa lub w wieku młodzieńczym i trwają w wieku dojrzałym.
Dlaczego jednak skutki zaburzonej osobowości są tak często związane z przeżywanym cierpieniem ?
Można to wyjaśnić w następujący sposób – większość z nas ma pewien repertuar zachowań oraz możliwość ich zmiany. Ta zmienność pozwala na dostosowywanie się do różnych osób i okoliczności. Inaczej czujemy się i zachowujemy w pracy, inaczej na przyjęciu, inaczej na spotkaniu biznesowym, a inaczej na randce. U osoby cierpiącej na zaburzenia osobowości w każdej z tych sytuacji będzie wyraźnie widoczny niezmienny lub cechujący się bardzo małą zmiennością, ograniczony sposób przeżywania, zachowania, funkcjonowania i nawiązywania relacji.
Wyobraźmy sobie kogoś np. z osobowością paranoiczną, która charakteryzuje się m.in. podejrzliwością i stałą tendencję do zniekształcania codziennych doświadczeń. Taka osoba mylnie postrzega obojętne lub przyjazne działania otoczenia jako wrogie czy pogardliwe. Widząc skrzywionego kolegę z pracy jest przekonana, że to przejaw krytyki wobec niej a spóźnienie partnera na umówione spotkanie wywołuje poczucie – w najlepszym razie – bycia ignorowaną a w najgorszym – że już mu nie zależy… Takie osoby bardzo długo przeżywają przykrości. Mogą latami nie wybaczać krzywdy i „pielęgnować” w sobie poczucie niesprawiedliwości czy lekceważenia. Świat postrzegany jest jako niesprawiedliwy i zagrażający i trudno uwierzyć w czyjąś sympatię czy uznanie. I patrzenie w ten sposób, to jedyny znany i dostępny sposób przeżywania życia…
Przyczyny
Obecnie uważa się, że powstanie zaburzenia osobowości jest konsekwencją oddziaływania niekorzystnych czynników biologicznych, genetycznych i psychospołecznych.
Do niedawna koncentrowano się tylko na aspektach rodzinnych. Zwracano uwagę na niekorzystny przebieg różnych etapów rozwoju, na brak zaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa, wzmożony poziom napięć i konfliktów w rodzinie czy inne trwałe wpływy zaburzonej rodziny na jednostkę. Obecnie, w związku z rozwojem nauki, coraz większe zainteresowanie budzą czynniki genetyczne. Mówiąc metaforycznie, to co się wydarzy – jaka roślina wyrośnie – zależy również od ziarna – wrodzonej, dziedziczonej struktury, na które czynniki zewnętrzne działają…
Diagnoza
Diagnozę stawia się najczęściej w oparciu o szczegółowy wywiad zebrany od pacjenta i w miarę możliwości od jego bliskich. Uzupełnieniem takiego postępowania może być przeprowadzenie testów psychologicznych. Należy ponadto wykluczyć obecność innych zaburzeń psychicznych lub zmian chorobowy czy uszkodzenia mózgu mogących być przyczyną niekorzystnych zachowań.
Leczenie
Podstawową metodą leczenia większości zaburzeń osobowości jest długoterminowa psychoterapia psychodynamiczna (tzn. zorientowana psychoanalitycznie). Przybywa również doniesień na temat przydatności innych podejść psychoterapeutycznych, na przykład różnych modyfikacji terapii poznawczo-behawioralnej. W przypadku różnych terapii największe znaczenie ma nawiązanie relacji terapeutycznej opartej na zaangażowaniu i zaufaniu.
Czasami stosuje się również farmakoterapię, choć ma ona znaczenie głównie objawowe i pomaga opanować okresowe kryzysy, i epizody pogorszenia samopoczucia psychicznego.
