Narcystyczne zaburzenie osobowości

Narcystyczne zaburzenie osobowości zostało wyodrębnione jako odrębna jednostka medyczna w 1990 roku.

Jak każde zaburzenie, tak i to, występuje z różnym nasileniem. Można mówić, że to utrwalony wzorzec poczucia własnej wielkości (w fantazjach lub zachowaniu), pretensjonalność, potrzeba bycia podziwianym i brak empatii.

Pojawia się we wczesnej dorosłości i przejawia w różnych sferach:

1. To przesadne poczucie ważności własnej osoby – wyolbrzymianie osiągnięć, talentów, oczekiwanie uznania własnej wyższości, bez względu na faktyczne dokonania czy osiągnięcia.
2. Fantazje o własnym, wręcz nieograniczonym powodzeniu, potencji, doskonałości, wybitnych zdolnościach urodzie czy miłości idealnej.
3. Przekonania o „nietuzinkowości” i niepowtarzalności – możliwość zrozumienia „przez”  i przebywania tylko  ”z” wyjątkowymi osobami, z wysoką pozycją społeczną .
4. Wymaganie skrajnego, przesadnego podziwu.
5. Poczucie posiadania specjalnych praw – bezpodstawne oczekiwania przychylnego traktowania bądź automatycznego podporządkowania się innych swoim oczekiwaniom.
6. Eksploatacyjne podejście w kontaktach międzyludzkich – wykorzystywanie innych dla osiągnięcia własnych celów.
7. Brak empatii.
8. Zazdrość połączona z przekonaniem, że to inni zazdroszczą. Aroganckie i wyniosłe zachowania.

 Dodatkowo u takich osób można zaobserwować zmienność i intensywność nastroju, płynność
i niestabilność samooceny, która pozostaje w ścisłym związku z czynnikami sytuacyjnymi i kontaktami interpersonalnymi.

W literaturze wymienia się 4 typy osobowości narcystycznej, które łączą się z innymi zaburzeniami

osobowości. Pierwsza to osobowość narcystyczna elitarna, która stanowi czysty, powyższy wzorzec.

Druga to osobowość narcystyczna bez zasad .

Charakteryzuje się brakiem sumienia, a tym samym jego wyrzutów. Osoba taka jest nielojalna, mściwa, arogancka, wykorzystująca innych, oszukująca, często dominująca, pełna pogardy wobec innych, czerpiąca radość i satysfakcję z ich upokarzania, podporządkowywania sobie i samego faktu, że się kogoś oszukało, zdobywszy wcześniej jego zaufanie.

 Trzeci typ to osobowość narcystyczna uwodzicielska. Jest ona prowokująca seksualnie, czarująca, wabiąca, sprytna i wygadana. Najczęściej patologicznie kłamie i oszukuje. Broni się przed bliskością i zaspakaja hedonistyczne pragnienia. Jej ofiarami są szczególnie osoby wrażliwe, empatyczne, często bezradne czy naiwne.

Czwarta to osobowość narcystyczna kompensacyjna.

Osoba taka stara się pokonać głębokie poczucie niższości kreując iluzje swej wyższości, wyjątkowości, zasługiwania na ciągłą uwagę i uwielbienie. Jej poczucie własnej wartości bierze się z notorycznego przypisywania sobie większego znaczenia.

 Współcześnie część badaczy wymienia dwie formy narcyzmu: wielkościowy i wrażliwy.

Narcyzm wielkościowy charakteryzuje się podwyższonym poczuciem własnej wartości, postawą roszczeniową wobec otoczenia, agresją i notoryczną potrzebą bycia podziwianym.

Narcyzm wrażliwy to przesadna wrażliwość, obniżona samoocena, niepokój, postawa obronna
i poczucie niepewności.  To osoby z silną potrzeba akceptacji i uznania przez otoczenie. Ten typ narcyzmu charakteryzuje „mieszanka” cech psychologicznych, które są opisywane jako „narcystyczna furia” – połączenie gniewu, wrogości i wstydu. Wrogość i gniew napędzają podejrzenia i niska jest zdolność radzenia sobie ze złością. Może to rzutować na większe prawdopodobieństwo posługiwania się w relacjach z innymi agresją
w formie raczej biernej niż aktywnej.