Psychoterapia

Co leczy w psychoterapii? Specyficzne i niespecyficzne czynniki leczące

 Wielu potencjalnych pacjentów lub klientów psychoterapii zastanawia się, co i jak, i czy w ogóle takie odziaływanie leczy. Dużo łatwiej wyobrazić sobie, że połknięta tabletka ma realny wpływ na funkcjonowanie niż np.  rozmowa.

 

Istnieją specyficzne i niespecyficzne czynniki leczące. Te specyficzne oddziaływania sprowadzają się do pobudzania mechanizmów wglądu i do przeuczenia.  O tym w jakim kierunku pójdzie praca decyduje wiedza terapeuty o zaburzeniach, z którymi zgłosił się pacjent i indywidualnej, u każdego innej, specyfiki tych zaburzeń.  Determinuje to przebieg spotkań, treść i sposób interweniowania.

Precyzując, co to jest wgląd?

Wgląd to często nagła i niespodziewana zmianę postrzegania problemu. Olśnienie, które prowadzi do głębszego i pełniejszego jego rozumienia, zobaczenia go bardzo często z całkowicie innej perspektywy.  Nie chodzi tylko o intelektualne zrozumienie, ale głownie o emocjonalne przeżycie. Dzięki wglądowi przyczyna trudności, której nie byliśmy w stanie odnaleźć, nagle staje jasna. Puzzle zaczynają się układać, po sięgnięciu w przeszłość pacjenta
i wyszukaniu w niej czynników, które mogły wpłynąć na jego aktualny stan. Może się to odbywać za pomocą różnych technik terapeutycznych, w zależności od podejścia teoretycznego.

Przeuczenie polega na staraniu się wyeliminowania niekorzystnych nawyków i zastąpienie ich nowymi, dobrymi. Innymi słowy, na zdobyciu nowych doświadczeń, które mogą być korektywne.

Jednym ze sposobów rozumienia psychoterapii było przez wiele lat utożsamianie jej z oddziaływaniem niespecyficznych czynników leczących. Są one najważniejszą składową procesów uzdrawiania w bardzo wielu podejściach.

Są również niespecyficzne czynniki, które mają znaczący wpływ. Wśród nich są: nadzieja, wiara, oczekiwania,  zaufanie, redukcja alienacji, psychoedukacja, uspokojenie, prestiż, nazwanie, sugestia.

Nadzieja to spostrzegana możliwość osiągnięcia celu, na uzyskanie skutecznej pomocy. Jest ona czynnikiem mobilizującym i wiąże się z wiarą, i oczekiwaniami pacjenta. Oczekiwanie, że działanie terapeuty da w efekcie odzyskanie zdrowia, wynikają m.in. z doświadczeń, że choroba to na ogół stan przemijający, zwłaszcza, jeśli zostaną zastosowane procedury, których skuteczność jest udowodniona.

Wiara pacjenta w skuteczność leczenia koreluje z wiarą lekarza, że to, co proponuje jest konieczne i leczące.  Lekarz przekonany o skuteczność jakiegoś leku uzyskuje lepsze rezultaty leczenia niż sceptyk, chociażby nie ujawniał swoich wątpliwości. Niezbędnym i bardzo ważnym czynnikiem jest zaufanie do terapeuty, nie tylko do jego kompetencji, ale również dyskrecji, dobrej woli i pozytywnego nastawienia do pacjenta.

Redukcja alienacji pacjenta może odbywać się poprzez akceptujące towarzyszenie mu w przeżywaniu, najczęściej wstydliwych stanów, które do tej pory mógł przeżywać tylko w samotności. To może być poczucie spójności z grupą odniesienia czy dostrzeżenie, że nie jest się jedyną osobą mającą takie dolegliwości.  To również mogą być działania altruistyczne – kiedy pacjent udziela pomocy innym cierpiącym, w miejsce koncentracji na własnym cierpieniu – pojawiające się w sytuacji „chorowania w grupie”.

Psychoedukacja lub po prostu wyjaśnianie to uzgadnianie przez terapeutę i pacjenta zakresu, i sposobu wspólnych działań mających doprowadzić do zdrowia. Często dokonuje się tego poprzez wyjaśnianie przyczyny zaburzeń i sposobów, jakie zostaną użyte w celu ich usunięcia. Jest to związanie z uspokojeniem pacjenta, bo bazuje na wstępnym redukowaniu lęku związanego z niezrozumieniem „co się dzieje ze mną” i najczęściej potwierdzeniu, że nastąpi to, czego pacjent się spodziewa.

Prestiż terapeuty jest czynnikiem leczącym, a u niektórych pacjentów jednym z najważniejszych aspektów. Może działać na zasadzie wpływu autorytetu i zasady placebo. Jest wzmacniany przez rytualne zachowania lekarza, potwierdzające jego kompetencje i zasadność oczekiwań co do skuteczności.

Nazwanie okoliczności – składających się na trudności czy chorobę i uczynienie ich zrozumiałymi dla pacjenta – leczy. Świat, w którym żyjemy, musi być w jakiś sposób zrozumiały i przewidywalny. Gdy nie rozumiemy swoich przeżyć czy zachowania, musimy skonstruować jakieś wyjaśnienie, nadające sens. Musimy przypisać niezrozumiałym wydarzeniom określone znaczenie, aby zacząć odzyskiwać zdrowie czy spokój.

Napotkanie nowych faktów czy sytuacji zmusza do nazwania ich jakoś. Lęk przed nieznanym, przed utratą kontroli nad czymś niezrozumiałym sprawia nieraz, że oszukujemy samych siebie i nie dostrzegamy, nie słyszymy i nie czujemy. Przypomina to słonia w salonie, którego wszyscy obchodzą, ale jednocześnie udają, że nie istnieje. Dlatego odkrycie i nadanie imienia temu, co się w nas i z nami dzieje, jest tak ważne, choć bywa bardzo trudne.

Znacznie łatwiej jest uruchamiać niespecyficzne czynniki leczenia niż specyficzne procesy psychoterapii. Niespecyficzne czynniki terapeutyczne wpływają głównie na uzyskanie poprawy samopoczucia i na ustępowanie objawów. Czynniki specyficzne wpływają także na usuwanie przyczyny zaburzeń i są one znacznie trudniej dostrzegalne niż „poprawa objawowa”.

Leki stosowane w leczeniu depresji – cz. 2.

Leki stosowane w leczeniu depresji – cz. 2.

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) Zazwyczaj od leków z tej grupy lekarz zaczyna leczenie pacjenta chorego na depresję. Należą do nich: citalopram, escitalopram, fluoksetyna, fluwoksamina, paroksetyna i sertralina.  Jak sama nazwa wskazuje,...

Leki w depresji

Leki w depresji

Choroba afektywna jednobiegunowa, czyli depresja w jej umiarkowanym i głębokim nasileniu jest wskazaniem do farmakoterapii, czyli stosowaniu leków. Lekarz psychiatra ma do wyboru wiele różnych leków przeciwdepresyjnych. W większości przypadków można dobrać optymalny...

SYDROM SZTOCHOLMSKI

SYDROM SZTOCHOLMSKI

- kiedy ofiara broni kata. W latach 70 XX wieku, w jednym z banków w Sztokholmie zdarzył się napad. Napastnicy przez tydzień przetrzymywali jego pracowników. Kiedy sytuacja została opanowana i zakładnicy zostali uwolnieni, wydarzyło się coś czego nikt się nie...

DEPRESJA SEZONOWA

DEPRESJA SEZONOWA

Depresja sezonowa (SAD) jest jednym z rodzajów depresji. Tym, co ją wyróżnia, jest jej cykliczny, sezonowy przebieg. Epizody depresyjne pojawiają się późną jesienią lub wczesną zimąi trwają do wiosny, wtedy to dochodzi do poprawy nastroju. Bywa, że objawy choroby...

Jesień życia – cz. 2

Jesień życia – cz. 2

Praca Od wielu czynników zależy jakie znaczenie ma praca w życiu człowieka. Jednym z nich jest pokolenie kulturowe danej osoby. Ludzie, którzy byli wychowywani w szacunku do pracy, będą prawdopodobnie bardziej doceniali jej rolę niż ci, którzy żyli w środowisku, gdzie...

Jesień życia

Jesień życia

  Za oknem pierwsza jesienna pogoda, stąd temat dzisiejszego wpisu: jesień życia – starość. Rozwój człowieka, a tym samym proces jego starzenia się i przystosowania do różnych związanych z tym zmian jest ściśle powiązany z historią jego życia. W starości niejako...

Odpoczynek i jego brak cz. 2

Odpoczynek i jego brak cz. 2

Ryzyko wyczerpania i chorób, frustracji i wypalenia zawodowego w obecnym świecie jest bardzo duże.  Wysokie wymagania, niestabilna sytuacja światowa i pandemiczna, nie sprzyjają zachowaniu równowagi wewnętrznej. Dlatego tak ważne jest, aby być na siebie uważnym i...

Odpoczynek i jego brak cz. 1

Odpoczynek i jego brak cz. 1

Żyjemy w pędzie, zadanie goni kolejne… Bierzemy na siebie ogrom obowiązków i czujemy, że wiele od nas zależy. Rytm dnia, mimo że regularny, przypomina raczej dyscyplinę sportową, podzieloną na etapy, gdzie liczy się tylko wygrana. Budzik, śniadanie na stojąco, sama...

TANOREKSJA

TANOREKSJA

Wśród różnorakich zaburzeń osobowości istnieje jedno, które w obecnej porze roku wydaje się wyjątkowo ważne do opisania, to tanoreksja. Zalicza się ją do zaburzeń wynikających z kultu własnego ciała. Osobie cierpiącej wciąż wydaje się, że wygląda bardzo blado, a przez...

Skip to content