Sen definiujemy jako: „ stan obniżenia wrażliwości na bodźce, częściowej bezwładności i zwolnienia funkcji, połączony ze zniesieniem świadomości, występujący u człowieka i zwierząt wyższych w rytmie dobowym, na przemian z czuwaniem.” Czujemy się wypoczęci wtedy, kiedy trwa on wystarczająco długo i zawiera wszystkie fazy. Gdy mamy dobry sen, a więc i energię do działania, jesteśmy mniej podatni na stres związany z codziennością.
Prawidłowy sen powinien trwać 8 godzin, jego nadmiar bądź deprywacja (ciągłe niezaspakajanie potrzeby odpowiedniej ilości snu) prowadzą bowiem do negatywnych skutków. W wyniku przewlekłego braku snu, mogą pojawiać się omamy lub urojenia, a w efekcie sytuacja taka może prowadzić do śmierci. Co więcej, zbyt krótki czy nadmierny sen ma związek z długością życia.
Sen ma fazy. Fazę NREM i REM. Pierwsza, to czas zaraz po zaśnięciu, gdzie nie występują jeszcze sny. Wtedy mózg uwalnia hormon wzrostu, obniża ciśnienie tętnicze krwi, mięśnie się rozluźniają, temperatura organizmu spada a oddech staje się rzadszy.
Druga faza – faza REM , dla fizjologii naszego organizmu jest najistotniejsza. W czasie tej fazy umysł regeneruje się, przetwarza i odpoczywa aktywnie, występują marzenia senne. Taka aktywność jest niezbędna dla regeneracji i pomaga w zapamiętaniu treści, jakich nauczyliśmy się w ciągu dnia. Niestety zaburzenia snu i czuwania dotyczą prawie polowy populacji, na bezsenność skarży się około 35% osób, a na nadmierną senność prawie 8 % osób.
Najbardziej znane zaburzenia snu to:
- bezsenność,
- narkolepsja,
- lunatykowanie,
- lęki nocne,
- koszmary senne,
- chrapanie pierwotne.
Bezsenność
Bezsenność charakteryzuje się trudnościami w zasypianiu i częstym przebudzaniem w nocy. Możemy mówić o bezsenności przygodnej (trwa do kilku dni), bezsenności krótkotrwałej (trwa do 3 tygodni) oraz bezsenności przewlekłej. Skutki dwóch pierwszych (bezsenności przygodnej i bezsenności krótkotrwałej) to senność i zmęczenie w ciągu dnia, a w przypadku bezsenności przewlekłej – gorsza sprawność psychomotoryczna i obniżenie nastroju. Tylko ten ostatni rodzaj zaburzenia jest traktowany jako choroba.
Przyczyną bezsenności przygodnej może być przekraczanie stref czasowych ,praca zmianowa czy stres. Bezsenności krótkotrwała może być spowodowana chorobą lub żałobą.
Przyczyny bezsenności przewlekłej są różne, mogą dotyczyć sfery psychiki i chorób na tym tle lub towarzyszyć chorobom somatycznym – szczególnie tym, związanym z wydolnością oddychania.
Może to być bezsenność idiopatyczna, która występuje od dzieciństwa, i jest spowodowana uszkodzeniem części mózgu odpowiedzialnych za sen i czuwanie. Około 8 % osób cierpi na bezsenność, w tym częściej kobiety niż mężczyźni.
Narkolepsja
To zaburzenie, które powoduje niekontrolowaną senność w ciągu dnia, napady snu.
Zwykle choroba zaczyna się między 35. a 45. rokiem życia i jej objawy utrzymują się przez całe życie. Szacuje się, że wskaźniki występowania narkolepsji w określonych populacjach czy krajach wynoszą od 0,02% do 0,18%, a sama choroba nieco częściej dotyczy mężczyzn.
Lunatykowanie
Objawy tego zaburzenia to np. siadanie na łóżku czy chodzenie w trakcie snu. Polega na automatycznej aktywności ruchowej, która pojawiają się podczas snu wolno falowego i nie towarzyszy jej powrót świadomości. Występowanie szacuje się na od 10% do 17% ,często u dzieci, nawet kilka razy w tygodniu . Przyczyną może być również stosowanie niektórych leków, wysoka gorączka czy hałas.
