Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)
Zazwyczaj od leków z tej grupy lekarz zaczyna leczenie pacjenta chorego na depresję. Należą do nich: citalopram, escitalopram, fluoksetyna, fluwoksamina, paroksetyna i sertralina.
Jak sama nazwa wskazuje, leki te uniemożliwiają transport serotoniny z powrotem do komórki nerwowej, dzięki czemu jej stężenie w mózgu wzrasta. Leki te, mają również działanie przeciwlękowe, a lęk to jedno z głównych zaburzeń współwystępujących w depresji.
Do najczęściej spotykanych działań niepożądanych tej grupy należą zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego pod postacią nudności, braku apetytu lub dyskomfortu w jamie brzusznej.
Czasami, głównie na początku stosowania, mogą powodować bezsenność lub odwrotnie – nasiloną senność. Zdarzają się zaburzenia seksualne, zmiany masy, zmniejszenie stężenia sodu we krwi, a także zwiększona skłonność do krwawień.
Natomiast najpoważniejszym, jednak rzadko występującym działaniem niepożądanym jest tzw. zespół serotoninowy. Zespół serotoninowy to stan, występujący niekiedy u pacjentów, którzy zastosują dodatkowo lek o podobnym działaniu, czyli powodujący zwiększenie stężenia serotoniny w mózgu. Wywołuje to objawy takie jak splątanie (chaotyczne, nieadekwatne zachowanie) lub – w skrajnych przypadkach – śpiączkę.
Poza tym zwiększa się temperatura ciała, nawet powyżej 41 stopni Celsjusza, przyspiesza akcja serca, występuje biegunka, zwiększona potliwość, sztywność mięśni oraz drżenia.
Zespół serotoninowy jest stanem zagrożenia życia i wymaga leczenia w szpitalu. Dlatego też tak ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarskich dotyczących przyjmowania leków.
Inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny (SNRI)
Leki te zwiększają nie tylko stężenie serotoniny, ale także noradrenaliny.
Zalicza się do nich wenlafaksynę, duloksetynę i milnacipran.
Leki te wykazują dodatkowo działanie przeciwbólowe, więc są szczególnie wskazane dla pacjentów chorujących na depresję przebiegającą z dolegliwościami bólowymi.
Działania niepożądane tej grupy leków są bardzo zbliżone do tych występujących w przypadku SSRI, jednak w związku z wpływem na stężenie noradrenaliny, która jest jednym z tzw. hormonów stresu, mogą powodować podwyższenie ciśnienia tętniczego, a nieleczone nadciśnienie tętnicze jest przeciwwskazaniem do ich stosowania.
Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD)
Leki z tej grupy do lat 90. XX wieku stosowano głównie w leczeniu zaburzeń depresyjnych. Obecnie, ze względu na liczne i często uciążliwe działania niepożądane, raczej odchodzi się od ich stosowania, aczkolwiek zdarza się, że okazują się jedynymi skutecznie niwelującymi objawy depresyjne u osób, które wcześniej przetestowały kilka innych preparatów.
TLPD hamują wychwyt zwrotny noradrenaliny i serotoniny, jednak działają także na inne receptory, z czego wynikają tak liczne działania niepożądane. Jednak właśnie z tego wynika też ich skuteczność w „ciężkich przypadkach”.
To amitryptylina, dezipramina, imipramina, klomipramina, nortryptylina i doksepina. Ta grupa leków, także ma działanie przeciwbólowe.
Niektóre z działań niepożądanych to: senność, zaburzenia koncentracji, suchość w jamie ustnej czy zmniejszenie ostrości wzroku. Zdarzają się nagłe spadki ciśnienia tętniczego po gwałtownej zmianie pozycji na stojącą czy trudności z oddawaniem moczu.
Inhibitory monoaminooksydazy (IMAO)
Jedynym lekiem stosowanym w leczeniu jest moklobemid. Jest oparty na enzymie odpowiedzialnym za rozkładanie takich neuroprzekaźników jak: serotonina, noradrenalina i dopamina. Blokowanie jego działania daje zwiększenie się ich stężenia w mózgu, co pozwala na zmniejszenie lub całkowite pozbycie się objawów depresyjnych.
Działania niepożądane to przede wszystkim bóle i zawroty głowy, niepokój, bezsenność, wahania ciśnienia tętniczego i zaburzenia rytmu serca. Jest to trudny lek do stosowania, ponieważ wchodzi w wiele interakcji
z innymi lekami.
Leki o innych mechanizmach działania
Istnieją również inne leki przeciwdepresyjne, o innych mechanizmach działania, np. agomelatyna, która poprzez pobudzanie receptorów melatoniny w pewnym sensie imituje jej działanie. Melatonina natomiast odpowiada za regulację rytmu sen–czuwanie u człowieka, który to u osób zmagających się
z depresją często jest zaburzony (bezsenność, nadmierna senność, itp.).
Kto może decydować o odstawieniu leku lub zmianie jego dawkowania?
O odstawieniu lub zmianie dawkowania leku może decydować jedynie lekarz!
Nie można tego robić na własną rękę. Tego typu modyfikacji dokonuje się stopniowo, ponieważ wszelkie nagłe zmiany mogą wywoływać tzw. objawy odstawienne, które mogą być zarówno nieprzyjemne, jak
i niebezpieczne dla zdrowia pacjenta.
Częstą obawą, z jaką spotyka się lekarz w gabinecie psychiatrycznym, jest strach przed uzależnieniem od leków przeciwdepresyjnych.
To mit – leki przeciwdepresyjne nie mają potencjału uzależniającego.
Czasami, po ich nagłym odstawieniu, mogą pojawić się tzw. objawy odstawienne. Jest to wynik tego, że wpływają one na biochemię neuroprzekaźników w mózgu, które pozbawione dotychczas dostarczanej substancji, muszą się do tego stanu na nowo dostosować. Nie towarzyszy temu głód substancji czy trudna do opanowania chęć jej ponownego zażycia, które są charakterystyczne dla zespołu abstynencyjnego występującego po odstawieniu używek.
Należy także zwrócić uwagę na fakt, że wprawdzie na poprawę nastroju po wdrożeniu leków przeciwdepresyjnych trzeba poczekać minimum 2–3 tygodnie, to już na początku leczenia obserwuje się zmniejszenie lęku. Jest to ważne przede wszystkim u pacjentów, którzy doświadczają myśli samobójczych, gdyż może zwiększać prawdopodobieństwo odebrania sobie życia. W tym czasie bliscy muszą być szczególnie czujni, a w przypadku dużego ryzyka samobójczego zaleca się leczenie w warunkach szpitalnych.
Leki określane mianem przeciwdepresyjnych to podstawa leczenia depresji, jednak w zależności od objawów towarzyszących tej chorobie wspomagająco stosuje się głównie leki przeciwlękowe – najczęściej doraźnie leki z grupy benzodiazepin (tu należy wziąć pod uwagę ich potencjał uzależniający – nie powinno się ich stosować dłużej niż 4–6 tyg.), a w przypadku objawów psychotycznych lub depresji lekoopornej, czyli takiej, w przypadku której po poprawnie przeprowadzonym leczeniu co najmniej 2 lekami przeciwdepresyjnymi nie ma poprawy stanu psychicznego pacjenta, atypowe leki przeciwpsychotyczne – głównie olanzapinę lub kwetiapinę.
