Badania efektywności leczenia uzależnienia od alkoholu dowiodły, że najbardziej skuteczną formą pomocy osobom uzależnionym jest psychoterapia. Farmakoterapia wspiera psychoterapię oraz znajduje zastosowanie w leczeniu alkoholowych zespołów abstynencyjnych, powikłań wieloletniego nadużywania alkoholu, jak również współwystępujących zaburzeń psychicznych.
Psychoterapia uzależnienia jest najbardziej skuteczna, jeśli pacjent spotyka się indywidualnie ze swoim terapeutą i równolegle uczestniczy w spotkaniach grupowych razem z innymi pacjentami uzależnionymi od alkoholu.
Nie należy mylić psychoterapii uzależnienia w placówkach leczenia uzależnień z działaniami grup samopomocowych Wspólnoty Anonimowych Alkoholików czy klubów abstynenta. Środowiska samopomocowe są bardzo ważnym wzmocnieniem leczenia oraz rehabilitacji osób uzależnionych, jednak samo uczestnictwo w mitingach AA, czy w spotkaniach w klubie abstynenta, najczęściej nie wystarczą, aby skutecznie poradzić sobie z uzależnieniem.
Badania potwierdzają brak lub minimalną skuteczność takich metod leczenia uzależnienia jak: hipnoza, poradnictwo ogólne, techniki szokowe, edukacja, ziołolecznictwo. Warto pamiętać, że w Polsce leczenie uzależnienia od alkoholu jest bezpłatne, również dla osób nieubezpieczonych. Terapię uzależnienia można podjąć w:
– poradniach leczenia uzależnień, mieszkając w swoim domu, pracując i uczestnicząc w spotkaniach popołudniami 2–3 razy w tygodniu,
– dziennych oddziałach terapii uzależnienia od alkoholu, uczestnicząc przez 6–8 tygodni codziennie (poza sobotą i niedzielą) przez kilka godzin dziennie w programie terapeutycznym,
– w oddziałach całodobowych, mieszkając w nich przez 6–8 tygodni.
Skorzystanie z pomocy w poradni nie wymaga skierowania, zaś do oddziału dziennego i całodobowego można się zgłosić wyłącznie ze skierowaniem od lekarza, najlepiej z poradni leczenia uzależnień. Osoby pracujące otrzymają na czas leczenia w oddziale całodobowym lub dziennym zwolnienie lekarskie.
Zgłoszenie się na leczenie jest bardzo często związane z ogromnym wstydem i wątpliwościami. Nadal pokutuje opinia, że alkoholik to osoba „która sama tego chciała, nikt jej nie zmuszał, itd.”. Widać w tym porażający brak podstawowej wiedzy o kluczowym aspekcie uzależnienia – utracie kontroli nad sobą. Zaczyna decydować substancja [ dostęp i używanie] a nie osoba.
Przychodząc na rozmowę do placówki odwykowej trzeba być trzeźwym. To również już pierwszy test, na ile klient jest zmotywowany do podjęcia leczenia, ale również na ile jest w stanie wytrzymać bardzo niewygodne i trudne uczucia bez wspomagacza. To jeden z możliwych predyktorów skuteczności terapii.
Każda osoba, która się zgłosi po pomoc, powinna być zbadana przez lekarza. Alkohol to substancja toksyczna, która powoduje wiele problemów zdrowotnych. Czasami po przerwaniu picia osoba uzależniona czuje się tak źle, że wymaga interwencji medycznej, a nawet kilkudniowej hospitalizacji w oddziale leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych (OLAZA), zwanej popularnie „detoksem”. Leczenie zespołu abstynencyjnego trwa do 10 dni, a jego celem jest jak najszybsze i najbezpieczniejsze ustąpienie dolegliwości występujących po przerwaniu spożywania alkoholu. Pobyty na OLAZA nie leczą uzależnienia, nie należy zatem oczekiwać, że ich konsekwencją będzie zaprzestanie picia alkoholu lub znaczące i trwałe zmniejszenie jego ilości. Może się zdarzyć, że w czasie kuracji w oddziale detoksykacyjnym terapeuta lub lekarz przekona pacjenta o konieczności rozpoczęcia leczenia w placówce terapeutycznej. Bywa to trudne, ponieważ najbardziej dotkliwe objawy zostają „zaleczone”, a głód i zniekształcenia poznawcze nadal działają.
Czasami osoby uzależnione wybierają tylko metody farmakologiczne. W Polsce zarejestrowano trzy leki do leczenia uzależnienia od alkoholu: disulfiram (znany pod postacią implantu „wszywki”, jako Esperal, zaś pod postacią zażywanych doustnie tabletek – jako Anticol) oraz naltrekson i akamprozat.
Działanie disulfiramu polega na blokowaniu rozkładu alkoholu na poziomie aldehydu octowego, co powoduje, że osoba, która zdecydowała się przyjąć disulfiram, po napiciu się alkoholu doświadcza wielu nieprzyjemnych i niebezpiecznych dla zdrowia objawów zatrucia aldehydem octowym. Zatrucie to manifestuje się między innymi: zaczerwienieniem twarzy, uczuciem duszności i rozpierania w klatce piersiowej, przyspieszeniem akcji serca, uczuciem niepokoju i lękiem przed umieraniem. Czasami może dojść do zgonu. Obecnie przeważa pogląd, że leczenie disulfiramem jest nie tylko mało skuteczne, ale wręcz szkodliwe, bowiem zniechęca pacjentów do podejmowania psychoterapii uzależnienia i może powodować wiele objawów niepożądanych. W sytuacji, kiedy osoba uzależniona nie pije alkoholu w czasie stosowania Anticolu lub Esperalu, jej wzór picia po okresie wymuszonej strachem abstynencji nie ulega najczęściej poprawie. Nierzadko obserwuje się nasilenie picia i objawów uzależnienia.
Naltrekson, akamprozat – nowoczesne leki pomocne w leczeniu uzależnienia stosowane są jako wsparcie oddziaływań psychologicznych i psychoterapii. Badania dowodzą ich niskiej skuteczności u osób, które nie uczestniczą w programach psychoterapii, co oznacza, że samo przyjmowanie tych leków przez osoby uzależnione nie przynosi oczekiwanej poprawy. Leki te może zlecić tylko lekarz, najlepiej, aby był to psychiatra w placówce leczenia uzależnień. Nie są one refundowane i są dość drogie.
