Wspaniała rola Jacka Nicolsona w Oskarowym filmie „Lepiej być nie może” w pewnym stopniu pokazuje, jak to jest być osobą z OCD. Ile trudności i komplikacji przynosi to zaburzenie i jak ciężko z nim może być „normalnie” żyć. Nawracające, obsesyjne, niepokojące myśli i przymusowe czynności jak choćby-w filmie – wielokrotne mycie rąk we wrzątku za każdym razem nowym mydłem.
Te myśli natrętne nazywane są obsesjami, chorzy ich nie chcą, mają pełną świadomość jak bardzo utrudniają one ich funkcjonowanie i jak są nadmiarowe… Obsesje bardzo często związane są z przymusowymi czynnościami – kompulsjami. A celem tych czynności jest wyciszenie obsesji i zmniejszenie lęku, który wywołują. Chory ma np. myśli o wszechogarniających zarazkach i zachorowaniu wiec poświęca ogrom czasu na próby zneutralizowania wyobrażonego zagrożenia, dezynfekuje i myje dłonie aż do krwi. Na chwile lęk się zmniejsza, aby po krótkim czasie wrócić ze zdwojoną siłą. I tak w kółko.
Do najczęściej występujących kompulsji można zaliczyć wielokrotne sprawdzanie czy zamknęliśmy drzwi, ustawianie przedmiotów w „jedyny prawidłowy” sposób albo konieczność utrzymywania idealnego porządku.
Wszyscy miewamy natrętne myśli czy wykonujemy zadania w określony sposób np. czasami zastanawiamy się, czy wyłączyliśmy palnik pod czajnikiem. Jednak różnica polega na tym, że nie zaprząta to naszych myśli na długo i nie musimy im podporządkować naszego życia. W sytuacji, kiedy osoba cierpi na OCD te przerażające myśli cały czas kłębią się w jej głowie, co sprawia, że powtarza ona wiele czynności, które przeszkadzają w normalnym życiu.
Obsesją towarzyszy niepokój a często duży lęk i co za tym idzie ból psychiczny. Przeżycie jest tak dokuczliwe i nasilone, że chory szuka jakichkolwiek sposobów na ich zredukowanie. Wyobraźmy sobie sytuacje, która wywołuje w nas duży lęk. Ktoś np. panicznie boi się egzaminów, przed sytuacją oceny ma wszystkie objawy stresu i z ciała i z głowy. Ale kiedy sytuacja się kończy – te odczucia mijają i można funkcjonować. U osoby z OCD – nie mijają, bo te objawy nie są związane z realną sytuacja a z myślami, od których nie można odejść, bo są nasze. Kiedy uświadomimy sobie ogrom cierpienia chorego, łatwiej zrozumieć te rozpaczliwe próby ulżenia sobie
Treści myśli natrętnych są różnorakie, w zależności od osoby, ale można wyróżnić kilka tematów, wokół których krążą:
- Obsesje związane z zarazkami – myśli o zarażeniu się różnymi chorobami
- Obsesje związane z czystością – myśli o przymusie idealnej sterylności i lęk przed zanieczyszczeniem się, dotknięciem jakiejś powierzchni, która może być brudna.
- Obsesje związane ze zrobieniem komuś krzywdy – osoba boi się, że w jakiś sytuacjach mogłaby wyrządzić krzywdę sobie lub komuś czy popełnić jakieś przestępstwo np. ukraść
- Obsesje związane z symetrią – myśli na temat perfekcyjnego ładu i porządku.
- Obsesje o tabu – myśli związane z tematyką religijną, agresywną czy seksualną
Aby wyciszyć lęk związany z obsesjami chory zachowuje się w określony sposób. Często przybiera to formę całych rytuałów, takich jak powtarzanie specjalnych słów, mycie rąk według chirurgicznego wzorca, sprawdzanie czy drzwi na pewno zostały zamknięte przekręcając klucz odpowiednią ilość razy w odpowiednim układzie bądź ubieranie się zawsze w tej samej kolejności.
Zachowania te mają charakter przymusowy więc osoba, która cierpi na OCD ma wrażenie, że jeżeli nie wykona odpowiedniej czynności to może stać się coś strasznego . Ich głównym zadaniem kompulsji ma być minimalizowanie niepokoju, niestety ulga jest odczuwalna bardzo krótko. Właściwie im więcej kompulsji tym bardziej zaburzenie pogłębia się. A intuicja chorego podpowiada, że wykonywanie tych czynności to jedyny sposób poradzenia sobie. Osoba czująca przymus tych czynności może zdawać sobie sprawę z ich przesady i nieadekwatności, ale nie umie znaleźć innego wyjścia. Do najczęstszych zachowań kompulsywnych należą:
- natrętne mycie całego ciała lub jego części np. rąk
- utrzymywanie sterylnej czystości, porządku i idealnego ułożenia wszystkiego w swoim otoczeniu, wielokrotne sprawdzanie czy na pewno wszystko zostało zrobione według zasad i czy efekt tych czynności jest perfekcyjny.
- zachowania związane ze sprawdzeniem np. czy drzwi są zamknięte, czy żelazko lub gaz zostały wyłączone, czy coś ważnego nie zostało pominięte.
- czynności związane z kontrolą czy co miało zostać zrobione zostało zrobione, czy ja czegoś okropnego nie zrobiłem.
- przymus ciągłego liczenia np. przedmiotów
