literaturze psychologicznej określeń „potencjały” lub „zasoby” zdrowia używa się zamiennie.
To właściwości organizmu, psychiki, sfery duchowej i społecznej, którymi konkretna osoba dysponuje lub może dysponować w celu ochrony i rozwijania zdrowia.
To zasoby jednostki, które aktywizuje automatycznie lub w sposób świadomy, w określonych sytuacjach życiowych, w celu utrzymania równowagi organizmu, czyli zachowania lub rozwijania swojego zdrowia.
Zagadnienie genetycznych czy szerzej rozumianych fizycznych zasobów zdrowia człowieka, medycyna brała pod uwagę od dawna, nie budziło to najmniejszych zastrzeżeń. Zainteresowanie psychicznym potencjałem zdrowia somatycznego pojawiło się w wyniku przemian, które dokonały się i dokonują
w ostatnich kilkudziesięciu latach w medycynie. To przede wszystkim całościowe podejście do człowieka
i pojawienie się chorób cywilizacyjnych z wyraźnymi uwarunkowaniami psychospołecznymi w ich etiologii.
Okazało się, że psychika człowieka stanowi bogate źródło zasobów zdrowia. Wśród nich ważną rolę odgrywają cechy osobowości związane z temperamentem. Temperament, jak wiadomo, wiąże się bezpośrednio z ośrodkowym układem nerwowym. Bazując na dotychczasowej wiedzy w tym zakresie, uważa się, że bardziej odporne na stres i wszelkiego rodzaju wyzwania życiowe są osoby charakteryzujące się silnym, zrównoważonym typem układu nerwowego i jednocześnie małą reaktywnością. Jest to ważna, ale nie jedyna zależność. To, czy cechy temperamentalne stają się rzeczywistym potencjałem zdrowia, zależy również od kontekstu sytuacji i innych czynników psychospołecznych.
Bardzo ważne dla potencjałów zdrowia są cechy struktury Ja, które regulują procesy adaptacji człowieka. Są to: samoakceptacja wraz z pozytywną, ale i adekwatną samooceną, poczucie tożsamości, poczucie sprawstwa, poczucie kontroli i samokontroli, zwanej czasem wyuczoną zaradnością, poczucie własnej skuteczności, które jest wynikiem uczenia się społecznego.
Istotne dla zdrowia są też kompetencje życiowe jednostki, czyli umiejętności skutecznego rozwiązywania zadań i oddziaływania na otoczenie. Należą do tej kategorii zasoby poznawcze takie jak: inteligencja z elastycznością, refleksyjność, nastawienie twórcze, otwartość i abstrakcyjność struktur poznawczych oraz kompetencje emocjonalne, zwane też inteligencją emocjonalną. Jest zdolność do rozpoznawania, rozumienia i wyrażania emocji, ale także wykorzystywania ich oraz kierowania nimi
w realizacji zadań życiowych i osiąganiu celów oraz radzeniu sobie z trudnościami.
cdn.
